Dự định ban đầu là không viết gì cả, nhưng bất ngờ, tôi đọc được một câu nói đầy suy tư: “Thời đại ngày nay đang đảo điên.
Sự đảo điên đến từ hai lý do, thứ nhất – những kẻ dối trá rao giảng đạo đức mỗi ngày; thứ hai – những kẻ ‘thật thà’ đều im lặng, ngậm miệng ăn tiền xem như chuyện thiên hạ ‘không phải chuyện của mình’…
Có lẽ vì thế, câu chuyện “lật sử” đang nổi lên, với những người lợi dụng danh nghĩa và quyền lực để thao túng, cùng những kẻ biến trắng thành đen trong hầu hết mọi lĩnh vực của cuộc sống xã hội… Rất nhiều trường hợp… Và điện ảnh không ngoại lệ.
Trong quá trình đọc hàng loạt bài báo quảng cáo cho bộ phim, tôi nhận thấy một bài viết có tiêu đề: “Đất rừng phương Nam – một truyền thuyết anh hùng.”
Tuy nhiên, khi tôi đọc bài viết này, tôi có một chút ngạc nhiên khi thấy mô tả về nhân vật Võ Tòng: “Trong thế giới pháp trường, Võ Tòng đứng ngoài cuộc, cùng với các bang phái Thiên Địa Hội và Nghĩa Hòa Đoàn, họ nổi dậy chống lại kẻ thù” như thể đó là một thế giới không gì diễn ra xung quanh.
Sự ngạc nhiên tiếp tục khi tôi nắm bắt tác phẩm “Đất rừng phương Nam” đã xuất bản vào năm 1984. Mặc dù đã trôi qua một thời gian dài, tôi vẫn nhớ rõ nội dung của câu chuyện.
Tác phẩm này của nhà văn Đoàn Giỏi nằm trong bối cảnh Nam Bộ vào năm 1945 – thời kỳ thực dân Pháp quay trở lại chiếm đóng, và nhân dân Nam Bộ đã đoàn kết đứng lên chống lại.
Nhiều gia đình từ thành thị đã phải di tản về vùng quê để tránh kẻ thù và tham gia vào cuộc kháng chiến dưới sự lãnh đạo của Việt Minh.
Câu chuyện xoay quanh những nhân vật trong bối cảnh lịch sử này ở một miền quê yên bình. Vậy thì, mối liên quan của nó đến hai tổ chức “Thiên Địa Hội” và “Nghĩa Hòa Đoàn” trước khi Đảng Cộng sản Việt Nam thành lập không có gì liên quan đến “Nghĩa Hòa Đoàn” – một tổ chức đã được thành lập vào những năm 1890 trong câu chuyện đang được quảng bá trên báo chí?
Quay ngược lại lịch sử, hãy bắt đầu bằng một phong trào được thành lập trong lịch sử Trung Quốc. Mục tiêu của phong trào này là phản đối sự xâm lấn của nước ngoài vào các vấn đề quốc gia của Trung Quốc.
Các nhà nổi dân tộc chủ nghĩa đã tiến hành một cuộc khởi nghĩa tại Bắc Kinh, tự gọi mình là “Nghĩa Hòa Đoàn,” có nghĩa là “phong trào vì xã hội công bằng và hòa hợp.”
Cuộc khởi nghĩa này bắt đầu vào cuối tháng 11 năm 1899 và kết thúc vào tháng 9 năm 1901, với khẩu hiệu hành động là “phù Thanh diệt Dương.”
Sau khi phong trào này bị dập tắt, nhiều thành viên của nó đã bỏ trốn và đến các quốc gia Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.
Họ là những người gốc Hoa và định cư trên nhiều vùng đất ở Nam Kỳ thời điểm đó. Khác với “Nghĩa Hòa Đoàn,” “Thiên Địa Hội” có lịch sử lâu đời hơn rất nhiều.
“Thiên Địa Hội,” còn được gọi là “Hồng Môn Hội” và sau này là “Hội Tam Điểm – Hội Tam Hoàng,” được thành lập vào khoảng những năm 1660, vào thời kỳ Khang Hy lên ngôi tại Trung Quốc.
Tôn chỉ của “Thiên Địa Hội” là “phản Thanh phục Minh.”
Sau hàng trăm năm tranh đấu, phong trào này bị chế độ nhà Thanh truy quét mạnh, nên nhiều thành viên của “Hội” đã bỏ chạy ra nước ngoài và đến các quốc gia phương Nam, trong đó có Việt Nam.
Lịch sử ghi nhận về các phong trào “Hội kín” ở Nam Kỳ và về các thành viên cũng như hoạt động của “Thiên Địa Hội” tại đây.
Giai đoạn nổi loạn trong những năm 1880, các nhóm “Thiên Địa Hội” người Hoa ở Nam Bộ đã tổ chức nhiều cuộc nổi loạn chống lại thực dân Pháp và chính quyền phong kiến bù nhìn.
Một phần là do họ phản đối chính sách thuế quan khắc nghiệt và một phần khác liên quan đến tình hình loạn lạc xã hội ở Việt Nam cùng với lời kêu gọi Cần Vương.
Tuy nhiên, trong giai đoạn từ năm 1913 đến 1916, thủ lĩnh của “Thiên Địa Hội,” Phan Xích Long, bị thực dân Pháp bắt giữ (sau đó bị xử tử), và sau đó, các phong trào “Thiên Địa Hội” ở Nam Bộ đã trở nên kín đáo hơn và tạo ra một giai đoạn mới của hoạt động “Hội kín” tại miền Nam.
Không có cuộc nổi loạn nào của các nhóm “Thiên Địa Hội” ở miền Nam sau năm 1916.
Các “Hội kín” tại miền Nam có thể coi là “tàn dư” của “Thiên Địa Hội” từ những năm 1920, chủ yếu là các nhóm xã hội đen hoạt động ngầm qua các hiệp hội lao động. Sau Cách mạng Tháng Tám, các “Hội kín” này tiếp tục tồn tại và hoạt động cho đến năm 1975.
Tuy nhiên, chúng vẫn chỉ là các tổ chức xã hội đen không có sự thay đổi lớn. Quay lại lịch sử Việt Nam trong những năm 1930 ở Nam Bộ, sau khi Đảng Cộng sản Đông Dương được thành lập, các phong trào cách mạng chống Pháp bùng nổ ở khắp mọi nơi.
Cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ vào tháng 11 năm 1940 dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản có thể coi là cuộc khởi nghĩa cách mạng đầu tiên được ghi nhận, dù nó thất bại.
Nhưng nó đã mở ra một giai đoạn mới trong cách thức thực hiện cách mạng. Đó chính là động cơ để Đảng Cộng sản Đông Dương quyết định cần một tổ chức tập hợp mọi tầng lớp nhân dân (không dưới quyền lãnh đạo của Đảng Cộng sản) để thực hiện cuộc khởi nghĩa đánh đuổi thực dân
Vào ngày 19 tháng 5 năm 1941, “Việt Nam Độc lập Đồng minh,” hay còn được gọi là “Việt Nam Độc lập Đồng minh Hội” hoặc “Việt Minh,” được thành lập.
Từ năm 1941 trở đi, toàn bộ các cuộc khởi nghĩa chống Pháp trên toàn lãnh thổ Việt Nam đều được tổ chức và lãnh đạo bởi “Việt Minh.”
Vậy, vai trò của “Nghĩa Hòa Đoàn” và “Thiên Địa Hội” trong bộ phim “Đất Rừng Phương Nam” trong bối cảnh và sự kiện diễn ra sau tháng 9 năm 1945 là gì?
Trong thực tế, vào giai đoạn này, “Nghĩa Hòa Đoàn” không còn tồn tại, và “Thiên Địa Hội” hoạt động ngầm dưới danh nghĩa “Hội kín,” là một tổ chức nghiệp đoàn của người Hoa, hoạt động tại khu vực Sài Gòn…
Có lẽ đạo diễn đã có ý định “loại bỏ” vai trò của “Việt Minh” trong “lịch sử” Việt Nam?
Khi nhìn vào poster quảng cáo của bộ phim, ta có thể tự hỏi liệu đó có phải là trang phục của người miền Nam vào năm 1945 không?
Bỏ qua yếu tố điện ảnh, liệu rằng sau vài chục năm, người miền Nam đã “quên” trang phục truyền thống của họ, bộ áo bà ba đen “huyền thoại”?
Hay có lý do khác mà đạo diễn không học lịch sử, hoặc ông ta đã lựa chọn làm biến tấu trang phục truyền thống thành bộ áo vạt chéo của người Hoa?
Hình 11 là một bức ảnh của đội quân “Thiên Địa Hội” tại Quảng Đông vào năm 1885. Có lẽ, thông qua bức ảnh này, ta có thể tìm thấy nguồn gốc của trang phục đã được tạo hình trong bộ phim “Đất Rừng Phương Nam.”
Một điều lạ kỳ là tôi biết rằng đạo diễn của bộ phim này từng là một người chống đối Trung Quốc rất nhiệt thành. Trong những năm tháng biểu tình chống Trung Quốc, ông ta không bao giờ vắng mặt.
Vậy tại sao ông ta lại “chấp nhận” những hình ảnh “đặc sản” của Trung Quốc trong bộ phim mà chính ông đã đạo diễn? Hay có lý do nào khác?
Liệu việc khen ngợi “Thiên Địa Hội” trong bộ phim có ý đồ cố tình làm giảm vai trò của “Việt Minh” trong cuộc khởi nghĩa dân tộc không?
Điều này cho thấy rằng, mặc dù có thể ghét một chế độ hoặc các người “lèo lái” chế độ đó, nhưng chúng ta không thể thay đổi lịch sử – bởi vì đó là việc làm hèn hạ.
Điều này là một ví dụ về sự đôi trái trong suy tư và hành động của một người.
Đáng tiếc, khi một biểu tượng văn hóa bị xóa bỏ vì sự tự tôn của một dân tộc, thì hiện nay, một bộ phim về người dân miền Nam lại mặc trang phục của người “khác quốc gia” và tôn vinh một phong trào “cách mạng” của họ.
Điều này đang được công chiếu trên khắp quốc gia và được truyền thông lan truyền một cách sôi nổi.
Thật đáng buồn cười… “Đất Rừng Phương Nam – một bản anh hùng ca” của người dân miền Nam, hay là một bản anh hùng ca của “Thiên Địa Hội”?